SİYANOBAKTERİ VE TOKSİNLERİ

Günümüzde gittikçe hızlı bir şekilde artan sanayileşme, insan nüfusu ve buna paralel olarak artış gösteren endüstriyel ve evsel atıksu kirliliği su kalitesini olumsuz şekilde etkilemektedir. Bunun yanı sıra oluşan doğal afetler, endüstriyel kazalar, çevrenin jeolojik yapısı, tarımsal ilaçlamalar, yüzeysel ve yer altı su kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen faktörlerdir. Su ortamında bulunan siyanobakteri varlığının hızlıca artışı su kalitesini olumsuz olarak etkilemektedir. Siyanobakterilerin suda aşırı artması "bloom” (çiçeklenme) olarak adlandırılır. Ve siyanobakterilerin ortamda fazlaca bulunması suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerinde bozuşmalara neden olur. Bu bozulmalar sonucunda oluşan kirlilik ortamda yaşayan canlı varlıklara olumsuz etkileri bulunmaktadır. Toksik etkisi bulunan mavi yeşil algler insan için akut veya kronik etkilere sahiptir. Deriyle temas halinde deride tahrişe yol açabilir. Su ortamında yaşayan canlıların insanlar tarafından tüketilmesiyle karaciğer rahatsızlıkları oluşur.  

Siyanobakteriler, gerçek çekirdek zarları ve membrana bağlı organelleri olmayan fosfolipid barındıran hücre duvarı ve tek helezonlu DNA molekülü hücre içerisinde serbest halde bulunan mikroorganizmalardır. Mavi-yeşil algler çekirdeksiz hücrelerin en gelişmiş kolunu oluştururlar. Siyanobakteriler, basit hücre yapısına sahiptirler. Hücre çekirdekleri yoktur. Bunlar ya tek tek ya da koloni halinde, nemli topraklar veya suda yaşayan mikroorganizmalardır. Sitoplazmalarında hem yeşil rengi veren 1 klorofil hem de mavi renk veren bir maddesi vardır. Klorofil sayesinde fotosentez yaparlar. Sucul ortamların besin zincirinde ilk sırada yer alırlar. Yapısı özelliği itibariyle suyu, azotu ve fosforu ışığın etkisiyle karbonhidrata çevirirler ve besin üretmiş olurlar. Ancak sucul ortama yapılan azot ve fosfor oranı yüksek deşarjlar siyanobakterilerinde aşırı artmasına neden olur. Fazla üreme sonucunda sudaki oksijen seviyesini düşürerek su kalitesini olumsuz şekilde etkilemiş olur.    

 

 

Siyanobakterilere ait en eski kalıntılar Avustralya’da jeolojik bir kalıntıda bulunmuştur. Dünya yaşının yaklaşık 4,5 milyar yıl olduğu bilinmektedir. Ayrıca 3,5 milyar yıl öncesinden denizlerde yaşayabilen fotosentez yapabilen siyanobakteri varlığı ortaya çıkmıştır.  Bu zamandan beri fotosentetik siyanobakteriler fotosentezle oksijen üreterek dünyanın atmosferinin oksijensiz ortamdan oksijenli hale geçmesini sağladığı düşünülmektedir.  Siyanobakteriler en eski oksijen üretebilen fotosentez yapan organizmalardır. Bu yüzden canlı varlığının oluşumunda ve devamında etkileri oldukça fazladır. Önceleri mavi-yeşil algler, mavi-yeşil bakteriler ve cynophyta olarak isimlendirilen bu canlılar için son yıllarda siyanobakteri ismi kullanılmaktadır.